Tại sao không thể so sánh hiệu lực giữa các loại Vaccin Covid-19?

Hình ảnh đoạn đâu video ở trên là vắc xin Covid-19 một liều của Johnson & Johnson.

Vào đầu tháng 3, hơn 6.000 liều vaccin được cho là đã được chuyển đến thành phố Detroit, Michigan.
Nhưng ngài thị trưởng nói, "không, cảm ơn."
"Moderna và Pfizer là nhất. Và tôi sẽ làm mọi thứ có thể để đảm bảo rằng cư dân của thành phố Detroit có được những điều tốt nhất."
Ông ấy đang đề cập đến những con số này: "tỷ lệ hiệu quả" của vắc-xin.

Các loại vắc xin từ Pfizer / BioNTech và Moderna có tỷ lệ hiệu quả siêu cao: 95% và 94 %.

Nhưng Johnson & Johnson thì sao?  Chỉ 66%.
Và nếu bạn chỉ nhìn vào những con số này, bạn sẽ tự nhiên nghĩ rằng những loại vắc xin Johnson & Johnson, vắc xin Astrazenica/ Oxford sẽ kém hiệu quả hơn Pfizer / BioNTech và Moderna. Nhưng tại sao giả định đó là sai ?
Những con số này thậm chí không phải là thước đo quan trọng nhất để đánh giá mức độ hiệu quả của các loại vắc xin.

Để hiểu được điều gì, trước tiên bạn phải hiểu những gì các nhà nghiên cứu vắc xin phải làm:

Tỷ lệ hiệu quả của vắc xin được tính trong các thử nghiệm lâm sàng lớn, khi vắc xin được thử nghiệm trên hàng chục nghìn người. Những người này được chia thành hai nhóm: một nửa được chủng ngừa và một nửa được dùng giả dược.
Sau đó, họ được trả về sống cuộc sống bình thường của họ, trong khi các nhà khoa học theo dõi xem liệu họ có nhiễm Covid-19 hay không, trong vài tháng.  
Ví dụ, trong thử nghiệm đối với Pfizer / BioNTech, có 43.000 người tham gia. Cuối cùng, 170 người đã bị nhiễm Covid-19.
Và cách những người đó được chọn vào từng nhóm này sẽ xác định hiệu quả của vắc xin.

+ Nếu 170 người đều được chia đều, điều đó có nghĩa là bạn có khả năng mắc bệnh khi tiêm vắc-xin như khi không tiêm vắc-xin. Vì vậy, nó sẽ có hiệu quả 0%.

+Nếu tất cả 170 người đều ở trong nhóm dùng giả dược và không có người nào được tiêm vắc-xin bị bệnh,thì vắc-xin sẽ có hiệu quả 100%.

Với thử nghiệm cụ thể này, có 162 người ở nhóm dùng giả dược và chỉ có 8 người ở nhóm dùng vắc xin.
Điều đó có nghĩa là những người đã tiêm vắc-xin này ít có khả năng mắc Covid-19 hơn 95%:

• Thuốc chủng này có hiệu quả 95%.

Bây giờ, điều này không có nghĩa là nếu 100 người được chủng ngừa thì 5 người trong số họ sẽ bị bệnh. Thay vào đó, con số 95% đó áp dụng cho từng cá nhân. Vì vậy, mỗi người được tiêm phòng có nguy cơ mắc bệnh thấp hơn 95% so với người không có vắcxin mỗi lần họ tiếp xúc với Covid-19.
Và tỷ lệ hiệu quả của mọi loại vắc xin được tính theo cùng một cách. Nhưng mỗi thử nghiệm vắc xin có thể được thực hiện trong những trường hợp rất khác nhau.
"Vì vậy, một trong những cân nhắc lớn nhất ở đây, khi chúng ta xem xét những con số này, là thời gian thực hiện các thử nghiệm lâm sàng này."
Đây là số ca nhiễm Covid-19 hàng ngày ở Mỹ kể từ khi đại dịch bắt đầu.
+ Thử nghiệm Moderna được thực hiện hoàn toàn ở Mỹ, tại đây, vào mùa hè.
+ Thử nghiệm Pfizer / BioNTech chủ yếu cũng được thực hiện ở Hoa Kỳ và đồng thời.
+ Thử nghiệm Johnson & Johnson, tuy nhiên, đã tổ chức thử nghiệm tại Hoa Kỳ vào thời điểm này và kéo dài hơn quãng thời gian thử nghiệm , khi dịch bệnh covid-19 bắt đầu lây nhiễm nhiều hơn nên có nhiều cơ hội hơn cho những người tham gia tiếp xúc với Covid-19.
Và hầu hết các thử nghiệm của Johnson & Johnson diễn ra ở các nước khác, chủ yếu là Nam Phi và Brazil. Và ở những quốc gia khác này, không chỉ tỷ lệ ca bệnh cao, mà bản thân vi-rút cũng biến chủng khác.
Các thử nghiệm của Johnson & Johnson diễn ra khi các biến thể của Covid-19 xuất hiện, và trở thành bệnh lây nhiễm phổ biến ở các quốc gia này; các biến thể có nhiều khả năng khiến người tham gia bị ốm nặng hơn.

Ở Nam Phi, hầu hết các trường hợp trong thử nghiệm Johnson & Johnson là biến thể, không phải chủng ban đầu đã lây nhiễm ở Mỹ trong mùa hè. Và bất chấp điều đó, nó vẫn làm giảm đáng kể các dịch bệnh lây niễm.

• "Nếu bạn đang cố gắng so sánh vaccin theo một-đối-một, đối đầu giữa các loại vắc xin, chúng cần phải được nghiên cứu trong cùng một thử nghiệm, với cùng tiêu chí đưa vào, ở cùng một nơi trên thế giới, tại  cùng thời gian."
• "Nếu chúng tôi sử dụng vắc xin của Pfizer và Moderna, và thực hiện lại thử nghiệm lâm sàng của chúng cùng lúc với thử nghiệm lâm sàng của Johnson & Johnson, chúng tôi có thể thấy những con số hiệu quả khá khác nhau cho những loại vắc xin đó."

Những con số về hiệu quả này thực sự chỉ cho bạn biết điều gì đã xảy ra trong mỗi thử nghiệm vắc xin, chứ không phải chính xác điều gì sẽ xảy ra trong thế giới thực. Nhưng nhiều chuyên gia cho rằng đây thậm chí không phải là con số tốt nhất để đánh giá một loại vắc xin. Bởi vì phòng ngừa bất kỳ bệnh lây nhiễm nào không phải lúc nào cũng là mục đích của vắc xin.
"Mục tiêu của chương trình vắc-xin Covid- 19 không nhất thiết phải đạt được 'Covid zero' (tức là ko bị lây nhiễm vi-rút covid-19), mà là để chế ngự loại virus này, đánh bại nó, loại bỏ khả năng gây bệnh nghiêm trọng, nhập viện và tử vong.

"Sẽ rất hữu ích khi xem xét các kết quả khác nhau của việc tiếp xúc với Covid-19 như sau:
+ Trường hợp tốt nhất là bạn không bị ốm gì cả.
+ Trường hợp xấu nhất là tử vong.
Giữa các trường hợp là phải nhập viện, các triệu chứng từ nặng đến trung bình hoặc hoàn toàn không có triệu chứng.
Trong những trường hợp tuyệt đối tốt nhất, vắc-xin mang lại cho bạn sự bảo vệ tốt.
Nhưng trên thực tế, đó không phải là mục tiêu chính của vắc xin Covid-19. Và đây là một điều mà mọi loại vắc-xin Covid-19 này đều làm tốt.

Trong tất cả các thử nghiệm này, trong khi một số người trong nhóm giả dược phải nhập viện, hoặc thậm chí tử vong do Covid-19, không một người nào được tiêm chủng đầy đủ, trong bất kỳ thử nghiệm nào trong số này, phải nhập viện hoặc tử vong do Covid-19.
"Một điều mà tôi ước rằng thị trưởng sẽ hiểu, đó là cả ba loại vắc-xin về cơ bản đều có hiệu quả 100% trong việc bảo vệ khỏi cái chết."

Thị trưởng Detroit đã phản hồi lại và cho biết ông sẽ bắt đầu dùng liều Johnson & Johnson, vì nó vẫn "có hiệu quả cao so với những gì chúng tôi quan tâm nhất".
Vấn đề hiệu quả không phải là điều quan trọng nhất.
Câu hỏi đặt ra không phải là loại vắc xin nào sẽ bảo vệ bạn khỏi bất kỳ nguy cơ bị lây nhiễm Covid-19, mà là loại vắc xin nào sẽ giúp bạn sống sót?
Hay loại vắc xin nào sẽ giúp bạn sớm khỏi triệu chứng và xuất viện?
Loại nào sẽ giúp chấm dứt đại dịch?
Và đó là bất kỳ ai thì "Loại vắc xin tốt nhất hiện nay cho bạn là loại vắc xin có sẵn được cung cấp nhanh nhất tới tay bạn."

"Với mỗi liều vaccin tiêm vào cánh tay của ai đó, chúng ta tiến gần hơn đến sự kết thúc của đại dịch này."
(Ban biên tập: Dược lâm sàng Khoa Dược BV ĐK ĐỒNG NAI)